پویش ها

در فیزیک به نوعی از حرکت تصادفی ذرات غوطه‌ور در سیال (مایع یا گاز) بر اثر برخورد این ذرات با اتم یا مولکول‌های سیال گفته می‌شود.

در سال ۱۸۲۷ «رابرت براون» گیاه‌شناس، هنگامی که توسط میکروسکوپ به گرده‌های گیاه معلق در آب نگاه می‌کرد،متوجه حرکت ذرات در آب شد.

ولی نتوانست توجیهی برای آن پیدا کند. اتم و مولکول بسیار بیشتر از آن شناخته شده بودند، امّا این آلبرت اینشتین بود که چند دهه در مقاله‌ای که در ۱۹۰۵ منتشر کرد توضیح داد که حرکتی که براون مشاهده کرده در نتیجه برخورد مولکول‌های آب با گرده بوده است. جهت نیروی حاصل از برخورد مولکول‌ها مرتباً تغییر می‌کند و ذره در زمان‌های مختلف ممکن است از یک سمت بیشتر مورد اصابت قرار گیرد تا از سمت دیگر که این هر دو موجب حرکت اتفاقی ذرات می‌شود. این پدیده به افتخار رابرت براون، حرکت براونی نامگذاری شده است.

در سوره حج آیه (۵) نوشته شده است؛

«یا أیّها الناس إن کنتم فی ریب من البعث فإنّا خلقناکم من تراب ثمّ من نطفه ثم من علقه ثمّ من مضغه مخلقه و غیر مخلقه لنبیّن لکم ونقرّ فی الأرحام ما یشاء إلی أجل مسمّی ثمّ نخرجکم طفلا ثمّ لتبلغوا أشدّکم ومنکم من یتوفّی ومنکم من یردّ إلی أرذل العمر لکیلا یعلم من بعد علم شیئا وتری الأرض هامده فإذا أنزلنا علیها الماء اهتزّت وربت وأنبتت من کل زوج بهیج (۵)

[ای مردم اگر درباره برانگیخته شدن در شک هستید، پس «بدانید» که ما شما را از خاک آفریده‌ایم، سپس از نطفه سپس از علقه، آنگاه از مضغه دارای خلقت کامل و «احیاناً» خلقت ناقص تا «قدرت خود را» بر شما روشن گردانیم و آنچه را اراده می‌کنیم تا مدتی معین در رحم‌ها قرار می‌دهیم آنگاه شما را «به صورت» کودک برون می‌آوریم سپس «حیات شما را ادامه می‌دهیم» تا به حدّ رشدتان برسید و برخی از شما به غایت پیری می‌رسد به گونه‌ای که پس از دانستن «بسی چیزها» چیزی نمی‌داند و زمین را خشکیده می‌بینی ولی چون آب بر آن فرود آوریم به جنبش درمی‌آید و نمو می‌کند و از هر نوع رستنی‌های نیکو می‌رویاند] حج (۵)

در قسمت آخر آیه که به رنگ قرمز مشخص شده است، خداوند دقیقاً به موضوع حرکت براونی ذرات اشاره کرده است. همان‌طوری که در بالا اشاره شد بعد از ورود ذرات آب به خاک در نتیجه برخورد ذرات آب با مولکول‌های خاک، مولکول‌های آب به حرکت درمی‌آیند، در حالی‌که رابرت براون در ۱۸۲۷ به این موضوع اشاره کرده، قرآن کریم در ۱۴۰۰ سال قبل، از این موضوع علمی پرده برداشته است.

*منبع: کتاب پویش علمی درقرآن حکیم “جلددوم” تالیف اسماعیل افشارصفحه ۴۷ انتشارات ابن سینا